Zarząd województwa o Krajowym Planie Odbudowy
Stanowisko zarządu województwa w sprawie Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności
W związku z trwającymi konsultacjami projektu Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO), Zarząd Województwa Lubuskiego przedstawia główne uwagi i sugestie dotyczące tego projektu, które mają na celu jak najefektywniejsze wykorzystanie przeznaczonych dla Polski środków w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF).
I. Scentralizowany charakter Krajowego Planu Odbudowy
Parlament Europejski w przyjętym 10 lutego 2021 r. stanowisku dotyczącym Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności wskazał władze regionalne i lokalne, jako ważnych partnerów w realizacji reform i inwestycji w ramach Planu Odbudowy oraz zwrócił uwagę na konieczność ich odpowiedniego zaangażowania i konsultowania. W deklaracji #CohesionAlliance – ogólnounijnego sojuszu na rzecz spójnej, zrównoważonej i odpornej Europy, który powstał z inicjatywy Europejskiego Komitetu Regionów, także zapisano, że sukces planu odbudowy zależy od pełnego włączenia samorządów w proces podejmowania decyzji dotyczących wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Postulaty takie znalazły się również w przyjętych jednogłośnie stanowiskach Konwentu Marszałków RP dotyczących Krajowego Planu Odbudowy. W projekcie KPO samorządy sprowadzono natomiast niemal wyłącznie do roli potencjalnego beneficjenta wsparcia, w niektórych wybranych obszarach.
1) Prace nad KPO i konsultacje dokumentu
W opinii Zarządu Województwa Lubuskiego udział samorządów województw nie powinien ograniczać się do zaopiniowania przedstawionego projektu Planu, ale powinny one być włączone w proces podejmowania decyzji dotyczących określenia obszarów i typów przedsięwzięć jakie będą mogły uzyskać dofinansowanie z KPO, jak i wyboru konkretnych projektów. Zarząd Województwa Lubuskiego z zadowoleniem przyjął wystosowane w lipcu 2020 r. przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej zaproszenie przedstawicieli województw do prac w grupach roboczych ds. wyboru projektów KPO. Niestety zaangażowanie przedstawicieli regionów w prace grup nie znalazło odpowiedniego odzwierciedlenia w zaproponowanym projekcie KPO. Przedstawiciele samorządów zostali całkowicie pominięci w procesie ostatecznej selekcji obszarów i typów przedsięwzięć, które zostały uwzględnione w Planie. Zauważyć należy również, że projekt nie uwzględnia wielu wiązek projektów zakwalifikowanych wcześniej do KPO (zgodnie z pismem Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z października 2020 r.). Należą do nich zgłoszone przez regiony ważne inwestycje, m.in. termomodernizacja szpitali, projekty podnoszące potencjał innowacyjny regionów, regionalny transport rowerowy, drogi wojewódzkie. Regionalne linie kolejowe i regionalny tabor włączono do preferowanych komponentów krajowych, co stawia pod znakiem zapytania możliwość ich istotnego finansowania. Przedstawicielom regionów uczestniczącym w pracach grup roboczych nie zostało przedstawione uzasadnienie wyboru określonych przedsięwzięć i pominięcia innych. Cały dokument w opinii Zarządu Województwa Lubuskiego powinien być również przedmiotem uzgodnień w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
2) Planowane wdrażanie KPO
Jako podmioty wdrażające KPO wskazano (z nielicznymi wyjątkami) niemal wyłącznie podmioty centralne (ministerstwa i jednostki podległe). Nie przewidziano uczestnictwa innych interesariuszy, w tym regionów w procesie wyboru konkretnych inwestycji do dofinansowania. Przedstawiciele samorządów, a także organizacji pracowników i pracodawców powinni ponadto być włączeni w prace Komitetu Monitorującego realizację reform i inwestycji KPO, który zgodnie z projektem składać się ma wyłącznie z przedstawicieli resortów i podległych rządowi agencji, instytutów itp. Z projektu wynika również, że realizacja KPO w dużej mierze skupiać się będzie na dużych projektach centralnych, kosztem regionalnych, a to oznacza, że wiele z inwestycji istotnych dla społeczności regionalnych i lokalnych nie będzie miało szansy na finansowanie ze środków RRF. Również w obszarze gospodarki widać preferencje wsparcia dużych spółek skarbu państwa kosztem małej i średniej przedsiębiorczości. Zarząd Województwa Lubuskiego wnioskuje wobec powyższego o przeznaczenie 40% środków dotacyjnych KPO na wdrażanie Planu w regionach analogicznie, jak w przypadku funduszy Polityki Spójności.
II. Brak uzasadnienia wpływu wybranych inwestycji na osiągnięcie celów KPO
W projekcie nie wskazano analizy wpływu wybranych inwestycji, jako najbardziej efektywnych dla osiągnięcia wskazanych celów. Jest to widoczne chociażby przy projektach dotyczących zmniejszania energochłonności czy „zielonej” mobilności. Wybór określonych przedsięwzięć do KPO, a także wskazane miejsce ich realizacji wynikać powinno z ich największego wpływu na osiągnięcie określonych rezultatów, w tym środowiskowych czy dotyczących odbudowy i odporności gospodarki. Takiego uzasadnienia wyboru określonych przedsięwzięć w projekcie brakuje.
III. Nie wskazano jasnych kryteriów wyboru projektów do finansowania.
Konieczne jest określenie jasnych i transparentnych kryteriów wyboru projektów w ramach KPO oraz demarkacji z Polityką Spójności. Sposób realizacji inwestycji i wyboru projektów do dofinansowania opisany jest często bardzo ogólnie, niekiedy wskazując nabór projektów w trybie indywidualnym/pozakonkursowym i/lub konkursowym. Alternatywne zapisy dotyczące trybu konkursowego w komponencie C „Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia” mogą prowadzić do wyeliminowania podmiotów samorządowych ze wsparcia w tym kluczowym obszarze. Należy uniknąć uznaniowego podejmowania decyzji dotyczących wskazania poszczególnych inwestycji do dofinansowania.
Zarząd Województwa Lubuskiego liczy na uwzględnienie przekazanych uwag i szerokie włączenie samorządów województw w proces opracowywania, wdrażania i monitorowania Krajowego Planu Odbudowy, deklarując jednocześnie wolę współpracy ze stroną rządową. Wyraża również nadzieję na podjęcie dyskusji z samorządami województw na temat możliwości zapewnienia finansowania dla przedsięwzięć regionalnych (w tym lubuskich) zgłoszonych podczas „naboru” przeprowadzonego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w sierpniu 2020 r.
Uwagi szczegółowe do projektu i propozycje konkretnych zapisów przekazane zostaną zgodnie z zamieszczonym na stronie ministerstwa formularzem zgłaszania uwag do KPO.
Stanowisko kieruje się do Pana Tadeusza Kościńskiego – Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej.
Elżbieta Anna Polak
Marszałek Województwa Lubuskiego